حکم مرگ مرا ترساند اما از مواضعم عقب ننشستم/ مردی با تی‌شرت «فلسطین آزاد»

خبرگزاری مهر- گروه هنر: کارلوس لتوف کاریکاتوریست شناخته شده برزیلی است که چند روزی به بهانه نمایشگاه نخستین مسابقه «کارتون و کاریکاتور غزه» مهمان ایران بود. لتوف کاریکاتوریست سیاسی مستقلی است که به ارائه آثاری با رویکرد ضد صهیونیسم و ظلم ستیزانه در دنیا شهره است.

اولین بار در سال 1999 بود که به کرانه رود باختری و غزه سفر کرد و با دیدن رنج های مردم فلسطین، عزم خود را جزم کرد تا با نیش تند قلمش در کاریکاتورهایی با طنز تلخ و  نه چندان خنده آور به حمایت از این مردم بپا خیزد. او کاریکاتورهای جسورانه اش را از ظلم صهیونیست ها علیه مردم فلسطین در رسانه های دنیا و فضای مجازی منتشر کرد و در این زمینه تا آن جا پیش رفت که سرانجام حساسیت حزب «لیکود» از احزاب راست گرای رژیم صهیونیستی را برانگیخت و از سوی این حزب برای قتل او جایزه تعیین شد.

خودش می گوید: «شاید گاهی اوقات از این که برای کشته شدن من جایزه تعیین شده است، ترسیده ام، اما این باعث نشده است تا از آن چه به آن اعتقاد دارم دست بکشم.»

لتوف روز دوشنبه 19 آبان ماه وارد ایران شد و روز بعد، دعوت ما را پذیرفت و با حضور در خبرگزاری مهر به پرسش‌هایمان پاسخ داد. دعوت از این کاریکاتوریست به همت مسعود شجاعی طباطبایی دبیر جشنواره کاریکاتور «کارتون و کاریکاتور غزه» بوده که در این میزگرد هم ما را همراهی کرد.

لباس سبزرنگ لتوف با نوشته «فلسطین آزاد» نشان می داد عضو گروهی با همین عنوان است. این گروه حامی فلسطینی ها به تازگی نمایشگاهی از آثار لتوف را در پاریس برپا کرده است و او بعد از حضور در نمایشگاه آثارش در پاریس، راهی ایران شده است.

از او درباره شروع کارش به عنوان یک کاریکاتوریست پرسیدم که در این باره توضیح داد: در ابتدای کارم فرصت این را نداشتم که برای رسانه های اصلی و حرفه ای کار کنم، به ناچار برای بولتن های چپ گرا در برزیل کار می کردم. البته بدون این که برنامه و هدف خاصی در این زمینه داشته باشم، اما رفته رفته تجربه کار کردن با این گروه ها باعث شد که به مباحث سیاسی علاقه مند شوم و بعد از آن به جنبش های اجتماعی پیوستم و آن زمان این فرصت را یافتم که برای جنبش های اجتماعی و سیاسی کاریکاتور بسازم.

لتوف آشنایی اش با جنبش اعتراضی «زاپاتیسم» (زاپاتا، رهبر انقلابی مکزیک) را به عنوان شروع خلق آثارش با موضوع سیاسی دانسته و بیان کرد: در سال 1996 بعد از آن که با جنبش «زاپاتیسم» آشنا شدم، خودم را به عنوان کاریکاتوریست سیاسی در نظر گرفتم و چند اثر با موضوع سیاسی خلق کردم.

انتشار کاریکاتورهایی در حمایت از فلسطینی ها 

این کاریکاتوریست برزیلی شیوه آشنایی مردم کشورش با اتفاقات فلسطین را به دهه 90 میلادی مرتبط دانست و اضافه کرد: دهه 90 دوره جدیدی برای مردم برزیل بود، مردم با اینترنت و فضای مجازی آشنا شدند و به این ترتیب با سازمان های غیر دولتی در کرانه باختری و مردم فلسطین نیز ارتباط برقرار کردند و من نیز در همان دهه با مرکزی که در حمایت از مردم فلسطین فعال بود، ارتباط برقرار کردم که البته این آشنایی و ارتباط با این مرکز پیش از آشنایی من با مردم فلسطین بود و بنابراین بدون هیچ طرح و برنامه قبلی با آنها در ارتباط بودم. آنها به من اعلام کردند که هیچ وجهی را بابت آثار من نمی توانند پرداخت کنند و من هم البته هیچ پولی از آنها مطالبه نکردم.

کارلوس لتوف درباره نخستین باری که به فلسطین سفر کرده است، گفت: من در سال 1996 به مدت 15 روز به کرانه باختری رود اردن رفتم و از اراضی اشغالی از جمله بیت المقدس دیدن کردم. بعد از این که زندگی رنج آور مردم فلسطین را از نزدیک دیدم، تصمیم گرفتم برای حمایت از آنها کارتون و کاریکاتور بسازم.

او درباره اولین اثری که در حمایت از مردم فلسطین خلق کرده است، توضیح داد: من اولین کارتونی که درباره فلسطین ساختم، درباره یک فلسطینی بود که یک مهاجم اسرائیلی به او شلیک کرده بود.

کارلوس لتوف اگر چه در ریودوژانیرو متولد شده است اما ریشه لبنانی دارد و در پاسخ به اینکه آیا ریشه لبنانی او باعث گرایش به سمت حمایت از مردم فلسطین شده است یا خیر؟ توضیح داد: پدربزرگ من لبنانی بود، ولی من هرگز او را ندیدم و قبل از آن که متولد شوم از دنیا رفته بود، بنابراین ریشه لبنانی من برخلاف تصور همگان هیچ تأثیری در گرایشم به سمت موضوعات فلسطین نداشته است و این گرایش یک میل و علاقه شخصی است.

از حکم مرگم ترسیدم اما از موضع خود عقب ننشستم

آثار کارلوس لتوف در رسانه های بسیاری منتشر شده و جوایز برتر مسابقه های کاریکاتور بسیاری را در سطح دنیا از آن خود کرده است، از جمله جایزه دوم کاریکاتور «هولوکاست» در ایران که این اثر او به همراه سایر آثار ضد صهیونیستی اش باعث شد که از سوی حزب «لیکود» رژیم صهیونیستی تهدید به قتل شود و برای کشته شدن او جایزه تعیین کنند.

سوالم از لتوف درباره این تهدیدات و تأثیری که بر روند کار حرفه ای اش گذاشته است، اندکی او را به فکر واداشت و بعد هیجان زده پاسخ داد: اگر چه من تهدید به قتل شده ام و شاید کمی از این بابت ترسیده ام، ولی این احکام تأثیری بر من و روند آثارم نداشته است و از موضع خود عقب نشینی نکرده ام، چون معتقدم انسان تا ابد زنده نیست و به هر حال روزی همه از دنیا می روند، اما موضوع مهم این است که پایبند به اعتقادات خود باشیم و بر اساس آن زندگی کنیم.

بیشترین انرژی ام را صرف کاریکاتورهایی با موضوع اجتماعی کرده ام

این کاریکاتوریست سیاسی، بهترین آثارش را کارتون هایی ذکر کرد که درباره حملات پلیس به مردم برزیل است و در این باره توضیح داد: بیشترین انرژی خود را صرف آثاری با موضوعات اجتماعی و نشان دادن درد و رنج مردم کرده ام، از جمله آثاری که درباره وحشی گری های پلیس در ریودوژانیرو بود. در این آثار می توانید درد و رنج مردم را به خوبی احساس کنید. این آثار بسیار زنده است. مثلا کارتونی دارم که مادری را به تصویر کشیده ام در حالی که فرزندش را در بغل گرفته، گریه نمی کند بلکه فریاد می زند و پشت سر او پلیس دیده می شود، فکر می کنم این اثر یکی از قوی ترین و تأثیرگذارترین آثارم باشد.

آثار کارلوس لتوف روی پرچم و تی شرت های انقلابیون

لتوف تفاوت آثارش را با کاریکاتوریست هایی که برای روزنامه ها کار می کنند این طور بیان کرد: آثار کارتونیست های مطبوعاتی تاریخ مصرف دارد، کارتونیستی که برای روزنامه ها کار می کند بعد از آن که روزنامه خوانده شد در آخر همان روز دور انداخته می شود، دیگر کسی به آن اهمیتی نمی دهد و در واقع این آثار روزنامه ای، تاریخ مصرف یک روزه دارند. اما آثار من موضوعات اجتماعی دارند و بیشتر درباره جنبش های اجتماعی است که این آثار معمولاً مورد توجه عموم مردم قرار می گیرد و در قالب پرچم، پوستر و حتی روی تی شرت استفاده شده است.

رسانه های جهان آثار ضد صهیونیستی من را منتشر نمی کنند

کارلوس لتوف درباره انتشار آثارش در رسانه های جهان توضیح داد: بسیاری از رسانه های دنیا آثار من را منتشر نمی کنند به ویژه اگر اثری با موضوع حمایت از مردم فلسطین باشد هیچ گاه رسانه های غربی آن را منتشر نخواهند کرد، اما یک روزنامه اسرائیلی به نام «اورشلیم پست» کارتونی از من را منتشر کرده است که آن هم به منظور ارائه سندی در نشان دادن من به عنوان یک ضد یهود بوده است. 

ضد یهود نیستم

این کاریکاتوریست درباره اتهام ضد یهود بودنش اظهار کرد: هیچ دلیلی وجود ندارد که من ضد یهود باشم، یهود هم دینی در کنار سایر ادیان از جمله مسیحیت و اسلام است، من ضد یهود نیستم بلکه مخالف رژیم صهیونیستی هستم. البته موضوعات مرتبط با اسرائیل همیشه در شرایطی وهم انگیزی قرار دارد که تشخیص درست از غلط را دشوار می کند چرا که معتقدم دین یهود در رژیم اسرائیل تحت الشعاع سیاست قرار دارد.

او در توضیح این گفته اش گفت: هیچ کس وجود ندارد که بتواند به تمام خواسته های مردم پاسخ دهد در حالی که نتانیاهو ادعا می کند که کل جامعه را در نظر می گیرد، در حالی که تنها خواسته های بخشی از مردم را دنبال می کند.

اتهام ضد یهود بودن به دلیل انتقاد از سران رژیم صهیونیستی

این کاریکاتوریست برزیلی درباره این گفته اش که «جرج بوش را می توان نقاشی کرد اما ایهود باراک را نه» توضیح داد: من این جمله را زمانی گفته بودم که ایهود باراک نخست وزیر اسرائیل بود و منظور من از این گفته این بود که شما اگر به رهبر هر کشوری در دنیا انتقاد کنید و کاریکاتورش را بکشید، مشکلی برایتان پیش نمی آید اما اگر از نخست وزیر اسرائیل در قالب کاریکاتور انتقاد کنید به ضد یهود بودن متهم می شوید.

او بارها به این نکته اشاره کرد که بابت بسیاری از آثارش به خصوص آثار ضد صهیونیستی خود وجهی مطالبه نمی کند و در پاسخ به اینکه چگونه به عنوان یک کاریکاتوریست حرفه ای امرار معاش می کند؟ بیان کرد: من آثار بسیاری را صرفاً به دلیل علاقه شخصی ام کار کرده ام که برای هیچ کدام وجهی دریافت نکردم اما تنها بخشی از نهادهایی که با آنها کار می کنم دستمزد آثارم را پرداخت می کنند، از جمله روزنامه های اتحادیه های برزیل و آژانس های خبری عربی که آنها هم وقتی با موضوع حمایت از مردم فلسطین کاری را ارائه می کنم، پولی بابت آن به من پرداخت نمی کنند و البته خود من هم پولی مطالبه نمی کنم.

از کاربرد کاریکاتورهایم در بهار عربی مصر شگفت زده شدم

او بهترین تجربه زندگی اش را کشیدن کاریکاتورهایی به مناسبت بهار عربی در مصر ذکر کرد و یادآور شد: وقتی که بهار عربی رخ داد، بهترین تجربه زندگی کاری من رقم خورد به طوری که از ساخت کارتون هایم برای مردم مصر بسیار لذت بردم.

او با یادآوری خاطراتش از همکاری با مردم مصر در این زمینه ادامه داد: دو روز مانده بود به تظاهرات مردم مصر که از مصر با من تماس گرفتند و خواستند که آثاری را با موضوع بهار عربی مصر برایشان طراحی کنم، من هم 5 کارتون در سال 2012 ساختم که در «توئیتر» هم منتشر شد و بعدها شاهد بودم که مردم در تظاهراتشان علیه مبارک، علاوه بر استفاده از سنگ و کوکتل مولوتوف، کاریکاتورهای من را نیز بالای سر برده اند و این ثابت می کرد که کارتون های من به اندازه سلاح های مردم مثل کوکتل مولوتوف و سنگ هایی که مردم برای مبارزه استفاده می کردند، در بهار عربی آنها تأثیرگذار بود. من از تأثیرگذاری کارتون هایم، شگفت زده و هیجان زده شدم.

نفر سوم در لیست افراد ضد یهود معرفی شدم

از کارلوس لتوف درباره اتفاقات مشکوک بعد از تهدید شدنش به قتل از سوی رژیم صهیونیستی پرسیدم که در پاسخ گفت: من سال 2013 کاریکاتوری ساختم از ایهود باراک که کودک فلسطینی را می فشارد. روزنامه «هافینگتن پست» این کارتون را منتشر کرد و مرکزی به نام «Simon Wiesenthal Center» روزنامه هافینگتن را تحت فشار قرار داد که این کارتون را از روی سایتش بردارد و البته آنها نپذیرفتند، بعدها ماروین هیر خاخام یهودی مرتبط با این مرکز، با انتشار لیستی از افراد ضد یهود در دنیا انتقامش را از من گرفت، در رتبه نخست این لیست «اخوان المسلمین» مصر قرار داشت، بعد از آن «جمهوری اسلامی ایران» بود و در رتبه سوم نام من قرار داشت.

او تصریح کرد: آثار من هیچ کدام رویکرد ضد یهودی ندارد، حتی یهودی ها هم از حقانیت مردم فلسطین حمایت می کنند و بنابراین معتقدم که باید یهودیان را از رژیم صهیونیستی و اسرائیلی ها مجزا کرد.

لتوف در ادامه سخنانش تأکید کرد که همیشه اختلاف افکنی میان ادیان و مذاهب از جمله شیعه و سنی، مسلمان و یهود و ... باعث خرسندی آمریکا و اسرائیل می شود و به همین دلیل است که آنها بر طبل این نفاق محکم تر می کوبند اما من معتقدم که اگر مردم این مذاهب با یکدیگر متحد باشند، کسی نمی تواند از اختلاف افکنی میان آنها به منافع شخصی و سیاسی خود برسد.

کاریکاتورهای لتوف با موضوع تهدیدات نظامی آمریکا به ایران

این کاریکاتوریست برزیلی اثری را نیز با موضوع تهدید نظامی آمریکا علیه ایران دارد که درباره این کارتون توضیح داد: این اثر را در پاسخ به تهدیدات نظامی آمریکا و اسرائیل به ایران کار کرده ام، در دکترین جرج بوش به چند کشور به شکل کاملا غلط و  خصمانه عنوان محور شرارت اطلاق شده است که ایران هم به دلیل داشتن انرژی هسته ای در بین آنها قرار دارد در حالی که هند و پاکستان هم هر دو انرژی هسته ای دارند و بارها بر سر کشمیر با یکدیگر جنگیده اند، اما چون هر دو هم‌پیمان آمریکا هستند هیچ یک از این جنگ‌های آنها تهدیدی برای صلح در جهان تلقی نشده است. از سوی دیگر کشورهای فرانسه، آلمان، آمریکا و اسرائیل هم سلاح هسته ای دارند، اما زمانی که ایران می خواهد انرژی هسته ای را برای مصارف صلح آمیز مثل برق و و اهداف علمی استفاده کند، منع می شود و تهدیدی برای صلح جهانی به حساب می آید، من معتقدم اگر همه کشورها حق داشتن انرژی هسته ای دارند چرا باید ایران از این حق منع شود.

او ادامه داد: آمریکا خطی کشیده است میان آسیا و خاورمیانه و «good man» و «bad man» را تعیین کرده است، در حالی که این روش صحیحی نیست. اگر من رییس جمهور ایران باشم اعلام می کنم که همه کشورها از جمله چین، سوریه، حزب الله لبنان و ... باید با هم علیه آمریکا و اسرائیل متحد باشند و اجازه دخالت به سایر کشورها را ندهند.

کارلوس لتوف آثار بسیاری هم با موضوع داعش کار کرده که در فضای مجازی منتشر شده است. او معتقد است که این گروه تروریستی از طرف آمریکا و اسرائیل ساخته شده اند تا به جنگ بشار اسد در سوریه بروند.

لتوف آثار کاریکاتوریست های ایرانی را هم ستود و آنها را از جمله کاریکاتوریست های خوب دنیا دانست.

گفتگو از فاطمه حامدی خواه، مترجم معصومه زارع